Fruer

Eg e redd for det perfekte. Redd fordi det får alt med meg sjølv til å verka så fuckings feil. Dei mørke tankane mine, dei svære låra mine og middagskvilen på sofaen. Eg har kjempa lenge mot min trang til å vera perfekt. Min trang til å ikkje visa fram at eg ligg på sofaen. At eg kan sei feil ting. At eg kan gjere feile ting. Trangen til å ikkje visa heile meg. Sårbare meg, som kan sove ein heil dag i strekk og som får lyst å gje opp heile verda inni mellom. Ganske ofte.

I alle fall låra mine. 

Eg er kanskje patetisk,
men fotballfruer og andre fruer set meg tilbake.
Eg burde vera glad. Glad for at nokon har det så flott. Så rosa, så perfekt.

Men eg blir redd.
Redd for at det faktisk finst slike personar,
som er akkurat det eg alltid har drøymt om å bli:

Perfekt.

Ein gong, der framme

Vær stille, hjarta mitt
Det går fint
Det ordnar seg
Ein gong

Hysj, ro deg ned
Einsemda forsvinn
Hjarta blir varmt
Ein eller annan gong

Ikkje grin, hjarta mitt
Du må fortsette
å pumpe.
Til det ein gong
blir betre
Til det ein gong
blir bra

Hald ut
Vær sterk no
Det kjem ein dag
du kan slappa av

Eg veit
kva hjarte
du vil vera nære
Kanskje får du det
Ein gong

Ein gong
Der framme

Skjebnar

"Det e mång ei skjebne", hugse eg mora mi sa då me køyrde forbi Standkaien i Bergen ein laurdagskveld.
 

Denne veka har eg tenkt på desse orda. På alle ulukkelige skjebnar. 

Eg tenker på skjebna til dei som sitt i ei stove i Årdal,
med ein person mindre rundt middagsbordet.

Eg tenker på skjebna til ein mann frå Sør-Sudan,
som var så desperat og så sjuk utan at nokon såg det.

Eg tenker på skjebna til ein 50år gammal svensk mann,
som tok sin siste tur med bussen heim til Sverige.

Eg tenker på skjebna til dei som ser ut som mannen frå Sør-Sudan,
som no blir dømde av så alt for mange.

Eg tenker på skjebna til ein vanleg bussjåfør,
som ikkje visste korleis arbeidsdagen skulle utvikle seg.

Eg tenker på skjebna til resten av Noregs asylsøkarar.
Korleis har dei det, eigentlig?

Eg tenker på skjebna til ei 19 år gamal jente,
som berre skulle tilbake til skulen.

 

Etter 22.juli var me fulle av sjokk, sorg, kjærleik og fellesskap.

Etter 4.november er me fulle av sjokk, sorg, kjærleik for nordmenn og hat mot framande. 

Dette gjer meg redd.

For Noregs skjebne.

Lukke-fjas

Kva er lukke? For meg er lukke å sjå "Dagsrevyen" heilt åleine, etterfølgt av "Debatten" seinare på kvelden. For meg er lukke djupe samtalar om religion, lokalfotball og FRP klokka tre om natta. Lukke for meg er norske eple om hausten,  ei støttande og varm hand på korsryggen eller ein kopp kaffi i sofaen saman med pappa.  

For deg er lukke noko anna. Du hatar kanskje Dagsrevyen eller kaffi. Du synst kanskje djupe samtalar på fest er totalt unødvendig og vil heller danse natta lang. Kvifor? Fordi lukke er individuelt. Lukke er forskjellig frå menneske til menneske og det finns ingen fasitsvar på kva det er.

I desse dagar går ein serie på NRK, som heiter "Oppdrag lykke". Me møter fire forskjellige menneske, som alle er sjølverklært ulukkelige. Dei ynskjer å bli det motsette, nemlig lukkelege, og me følgjer desse gjennom eit program som skal endre korleis dei tenker ved bruk av positiv psykologi. I fyrste episode får dei resultata av ein lukketest dei har tatt og alle får ein bekreftelse på at dei ligg godt under gjennomsnitt-nordmannen når det gjeld å vera lukkeleg. Samtidig informerer NRK om at alle kan ta testen på nrk.no. Eg gjer dette og får spørsmål som : "Generelt sett, hvor lykkelig er du?", "Hvor meningsfylt synes du livet ditt er?" og "Hvor verdifylt synes du livet ditt er?". Store spørsmål, som i seg sjølv gjer meg stressa. Eg ender opp med 39 av 100 i lukkelegeheitsgrad, godt under gjennomsnitt-nordmannen som skal vera 67 ifølge NRK. Vidare får eg spørsmål om kor sosial eg er, kor mykje eg trener og korleis eg ser på framtida. Etterfølgt av råd om at eg må trene meir, vera meir sosial og bli ein optimist som ser lysare på ting. Enkle greier... Dei neste dagane ser eg fleire overskrifter på heimesida til NRK som "Slik blir du lykkeligere", "Slik får du lykkelige barn" og ikkje minst "Lykke er smittsomt". Det er som om kanalen, som elles satse på djupe innslag med mykje kunnskap og refleksjon, er blitt inspirert av VG sine enkle overskrifter og løysningar.

Testen er laga med utgangspunkt i at lukke kan lærast. Dette er eg ikkje ueinig i. Eg er ikkje ueinig i at ulike måtar å tenke på kan gjere deg ulukkeleg, og at desse tankane kan endrast eller gjerast noko med, slik at ein i større grad blir ein meir nøgd og lukkeleg person. Det er det eg har drive med dei siste to åra, saman med psykologen min. Eg blir likevel, for første gong i mitt liv, skuffa over NRK, som vel ein sånn overflatisk måte å fortelje andre om kva lukke er. Programmet i seg sjølv kan eg leve med, det er interessant å høyre om andre sine tankar rundt eigen lukke og sjå deira prosess. Eg har òg tru på at personane i programmet kan få ein betre kvardag, fordi dei får individuell oppfølging. Men ein sånn "slik blir du lukkeleg" greier som testen til NRK legg opp til og ikkje minst overskriftene på heimesida deira dei siste vekene, gjer meg kvalm.

Eg blir irritert når nokon prøver å prakke på meg lukke. Si eiga definisjon på lukke. Eg blir irritert over overskrifter i hytt og pine om kor lett det er å bli lukkeleg, bli nøgd med eigen kropp og få eit supert sexliv. Eg irritere meg over fasitsvar, fordi det ikkje finnes fasitsvar. Det finns ikkje ein måte eit menneske fungere på. Me er ikkje robotar eller tekniske dupedittar som fungere likt berre ein trykker på dei rette knappane. Og eg irritere meg, fordi fasitsvar og enkle løysningar gjer folk motsatt av lukkeleg. Faktisk meir ulukkeleg. For det er jo ikkje så enkelt, som det verkar. Og kva skjer med desse ulukkelege (i alle fall i følgje testen) personane som ikkje blir lukkelege sjølv om dei følgjer desse råda? Dei blir endå meir ulukkelege og endå meir håplause, fordi media og verda seier at "så enkelt er det".

Og kva med meg? Kan eg aldri bli lukkeleg? Etter to år med intens jobbing i terapi, så har eg fuckings-39 av 100 poeng i lukke? Ikkje pokker. Eg hatar testen og testen har feil. Eg er kanskje meir bekymra enn andre, meir uroa for framtida, mindre sosial, men det er fordi det er sånn eg er. Det er sånn eg fungere. Eg treng å vera åleine å fordøye alle inntrykk eg får i løpet av ein dag. Eg har lært å akseptere min eigen måte å vera på, med alle tankane og bekymringane som fylgjer med. Eg vil aldri bli ein person som ikkje bekymrar seg for framtida, for seg sjølv og for menneska rundt seg. Eller ein person som aldri stressar og som alltid har positive tankar. Men eg er blitt ein person som har akseptert meg sjølv og lar ikkje lenger denne bekymringa og frykta for alt mulig ta overhand. Det berre er der, oppi hovudet mitt. Eg har til og med lært å like desse sidene ved meg. Dei er ikkje så negative som dei verker og eg kan bruke dei på ein god måte. Både for meg sjølv og andre.

Du er kanskje heilt annleis enn meg, eller kanskje litt lik. Eg veit ikkje korleis du fungerar og eg veit ikkje kva lukke er for deg. Men ein ting er sikkert: Eg veit, for min eigen del, korleis det er å vera ulukkeleg. Og i dag så veit eg at eg er lukkeligare enn 39. Eg berre veit det.

La meg få sove

La meg få ein pause 

frå hjarta sin utakt

kroppen sin uro

La meg få sove no

Utan mareritt
Utan tankar
Fullstendig ro

Alt vil vera der igjen

I morgon
Alt det som heldt meg vaken 

Men la meg sove
La meg få kvile

På mitt nyvaska laken

Denne uroa
Denne uendelige indre smerta
Kan du ta ein pause
Berre ei natt

Eg kjenner deg

så godt

Veit nøyaktiv

kva du meinar

Men kjære deg

Gje meg fred

I natt

Tør du sei det høgt?

Eg dansar
Ikkje fordi eg må
Ikkje fordi alle andre gjer det
Men fordi beina ynskjer det
Fordi hjarta bankar,
som ein bass i kroppen

Eg smiler
Ikkje av nervøsitet
Ikkje for å vera høflig eller grei
Eg berre smiler
Frå hjarta

Eg ler
Ler så mykje at eg grin
Ikkje for å skape god stemning
Ikkje for å prøve å muntre meg sjølv opp
Men fordi eg meiner det
Fordi latteren berre kjem

Hovudet mitt er heva
Ryggen rakare enn nokon gong

Eg latar ikkje
Eg prøver ikkje desperat å vera nokon eg ikkje er

Eg veit det no

At eg er eg
Og eg er god nok

Ein stad å høyre heime

Frå eg var rundt fem år gamal og oppover livet mitt har eg hatt ein plass eg høyrer heime. Denne staden har fulgt meg og alltid vore der for meg. Den gav meg min fyrste forelsking som 6åring, den gav meg tryggheit i dei mest utrygge tider, den gav meg forbilde og den har gitt meg vener for livet.

Mjeldalen Ungdomslag har vore min stad. Ein stad der eg har kunne gøymt meg vekk og vore meg sjølv, når ungdomstida med jentekranglar og utestenging stod på som verst. Staden der eg har kunne vore gal og bråkete. Der alt har vore lov. Staden der eg fekk ansvar for fyrste gong. Der mi stemme betydde noko. Ein stad som alltid har fått fram eit smil, uansett kor langt nede eg har vore. Og ikkje minst: Ein stad eg har passa inn, fordi alle passar inn.

Dette er det viktigaste og det flottaste med Mjeldalen Ungdomslag. Det er ingen auditions, det er ingen ferdighetskrav og ingen treng ha eit flusst av pengar for å vera med. Kanskje du berre hamna der tilfeldig fordi venen din skulle byrja og trudde du ikkje likte å stå på scena eingong, men enda opp med å finne din stad. Din hobby. Deg sjølv.

For ungdomslaga tilbyr ikkje "berre" kultur. Dei tilbyr meir enn ei teaterframsyning, fine songar og ein stad å samlast. Ungdomslaga driv nemlig med førebyggande arbeid på sitt aller beste! Som Kulturdepartementet skriv i kulturløftet 3: "Kultur gir opplevingar, livskvalitet og helse". Tilbod som Mjeldalen Ungdomslag og andre ungdomslag tilbyr er ekstremt viktige. Dette er ein stad der born, kanskje for fyrste gong, opplever mestringskjensle og rein glede for endelig å ha funne noko dei liker å gjere. Kanskje fotball og idrett aldri har vore noko for dei. Eller kanskje ungdomslaget kan tilby noko i tillegg til fotballtreningen. Ei annan type trening. Trening som me treng som motstand mot det uendelige presset på born og unge i dagens samfunn. Ungdomslaga bidrar kvar dag til ei betre folkehelse og hindrar at nokon dett utanfor.

Dette handlar om menneske, men det handlar òg om politikk. Sidan 2005 har regjeringa satsa sterkt på kultur og frivilligheit. Bevilgningane har økt med 5 milliardar kroner og nærmar seg 1% av statsbudsjettet. Ein milliard har blant anna gått til momskompensasjon til frivillige organisasjonar. Pengar som kjem godt med i den daglege drifta av eit ungdomshus i full aktivitet. Men dette kan endrast til hausten. Fremskrittspartiet, samarbeidspartnaren til Høgre, har gått tydelig ut og ynskjer å kutte i kulturstøtta og overlate sponsinga til private aktørar. Ei ordning som vil vera umogleg for lag som Mjeldalen Ungdomslag, fordi ein rett og slett ikkje har så store sponsorar tilgjengelig. Dette kan føre til økte kontigentar, nedkutting i aktivitetstilboda eller ungdomshus som forfell og som igjen vil føre til at tilgjengeligheita blir dårligare. Det fører til fleire born som aldri finn sin stad. Som kanskje alltid kjem til å kjenne seg utanfor.

Om mindre enn ein månad er det val. Eit val som blir eit retningsval på mange måtar, òg når det gjeld kultur og frivillig arbeid. Me må ikkje gløyme aktivitetar som me har byrja å ta for gitt. Me må fortsetje å kjempe kulturkampen og styrke breidda og mangfaldet i den norske kulturen. Med ein blå valsiger i haust vil skattekutt føre til store konsekvensar for velferdsstaten vår og kutt i støtte som sårt trengs. For det er dette som er framtida og det er borna og ungdommane me enten fangar opp eller gløymer som kjem til å forme framtidas Noreg. Og trygge og lukkelege born, som vil føre landet vårt i rett retning, finn me i eit samfunn med små forskjellar og tilbod for alle.

Stem rett 9.september!